Kiểm soát 5 “sát thủ” thầm lặng để phòng tránh đột quỵ và đột tử

Chủ nhật - 31/08/2025 00:01

Đột quỵ và các biến cố tim mạch cấp tính (nhồi máu cơ tim, đột tử do tim) thường diễn ra đột ngột, gây hậu quả nghiêm trọng. Tuy nhiên, phần lớn có thể phòng ngừa được nếu chúng ta kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ. Trong đó, 5 “sát thủ” thầm lặng dưới đây chính là nguyên nhân thường gặp và hoàn toàn có thể tác động bằng lối sống khoa học và theo dõi y tế chủ động.

Kiểm soát 5 “sát thủ” thầm lặng để phòng tránh đột quỵ và đột tử

1. Tăng huyết áp (cao huyết áp) – “kẻ giết người số 1” âm thầm
Tại sao nguy hiểm?
Huyết áp cao là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây đột quỵ và bệnh tim mạch. Bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng, nhưng âm thầm làm tổn thương mạch máu ở não và tim.
Cách kiểm soát:

Đo huyết áp định kỳ (tại nhà hoặc cơ sở y tế).
Nếu cao: tuân thủ điều trị thuốc, giảm muối, duy trì cân nặng hợp lý, tập luyện ≥150 phút/tuần.
Không tự ý bỏ thuốc, cần tái khám và điều chỉnh theo bác sĩ.

2. Mỡ máu cao & xơ vữa động mạch – tích tụ thầm lặng
Tại sao nguy hiểm?
Mỡ máu cao thúc đẩy hình thành mảng xơ vữa, có thể gây tắc mạch đột ngột dẫn tới nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ não.
Cách kiểm soát:

Kiểm tra lipid máu (LDL, HDL, triglyceride) định kỳ.
Ăn ít chất béo bão hòa, nhiều chất xơ, duy trì cân nặng ổn định.
Tuân thủ thuốc hạ lipid (như statin) nếu được chỉ định; theo dõi men gan và chỉ số mỡ máu thường xuyên.

3. Đái tháo đường – đường huyết cao làm hỏng mạch máu
Tại sao nguy hiểm?
Đái tháo đường làm tổn thương cả mạch máu lớn và nhỏ, tăng nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim và suy tim.
Cách kiểm soát:

Sàng lọc đường huyết sớm nếu có nguy cơ (thừa cân, tiền sử gia đình).
Duy trì chế độ ăn hợp lý, tập thể dục đều đặn, dùng thuốc/hạ đường khi cần.
Kiểm tra HbA1c, mắt, thận, thần kinh theo lịch bác sĩ khuyến cáo.

4. Lối sống không lành mạnh – thuốc lá, rượu, ít vận động, béo phì
Tại sao nguy hiểm?
Những thói quen này cộng hưởng, làm tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, tiểu đường và viêm mạch, từ đó đẩy nhanh tiến trình bệnh tim mạch.
Cách kiểm soát:

Ngừng hút thuốc ngay lập tức.
Hạn chế rượu bia.
Vận động ít nhất 150 phút/tuần (hoặc 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần).
Giảm cân nếu BMI > 25, kiểm soát vòng eo.
Ăn uống lành mạnh: giảm đường, muối, chất béo xấu; tăng rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, cá.

5. Rối loạn nhịp tim và bệnh tim mạch có sẵn
Tại sao nguy hiểm?
Rung nhĩ và các rối loạn nhịp tim làm tăng hình thành cục máu đông, dễ gây đột quỵ. Các bệnh tim mạn tính (suy tim, thiếu máu cơ tim, bệnh cơ tim) cũng làm tăng nguy cơ đột tử.
Cách kiểm soát:

Khám tim định kỳ khi có hồi hộp, khó thở, choáng váng, hoặc có tiền sử tim mạch.
Nếu bị rung nhĩ: tuân thủ điều trị chống đông và kiểm soát nhịp tim theo chỉ định.
Điều chỉnh đồng thời các yếu tố nguy cơ nền (tăng huyết áp, tiểu đường, béo phì).

Phát hiện sớm cứu sống: Nhận diện dấu hiệu nguy cấp

Đột quỵ: ghi nhớ nguyên tắc BE FAST (Balance – mất thăng bằng, Eyes – mờ mắt, Face – méo mặt, Arm – yếu tay chân, Speech – nói khó, Time – gọi cấp cứu ngay).
Nhồi máu cơ tim/đột tử: triệu chứng thường gặp là đau ngực, khó thở, vã mồ hôi, ngất. Gọi 115 ngay, tiến hành CPR/AED tại nơi công cộng nếu có.

Checklist hành động từ hôm nay

Đo huyết áp và khám sức khỏe định kỳ ít nhất 1 lần/năm.
Sàng lọc mỡ máu và đường huyết sau 40 tuổi hoặc sớm hơn nếu có nguy cơ.
Bỏ thuốc lá, giảm rượu bia, duy trì vận động 30 phút/ngày.
Điều chỉnh chế độ ăn uống khoa học, giảm cân nếu thừa cân.
Tuân thủ thuốc và tái khám nếu có bệnh tim mạch, huyết áp, tiểu đường.
Học kỹ năng sơ cứu cơ bản, đặc biệt là nhận diện và xử trí đột quỵ, CPR.

Đột quỵ và đột tử không phải là “định mệnh” tất yếu. Phần lớn bắt nguồn từ các yếu tố nguy cơ có thể kiểm soát: huyết áp, mỡ máu, đường huyết, lối sống và bệnh tim. Chủ động kiểm soát 5 “sát thủ” thầm lặng bằng việc thay đổi thói quen hằng ngày, kết hợp với khám sức khỏe định kỳ, chính là chìa khóa để bảo vệ bản thân và gia đình trước những biến cố tim mạch nguy hiểm.

Tags: Đột quỵ, Tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim, Sức khoè